دادگاه نظامی بینالمللی نورنبرگ[1]
در طول جنگ جهانی دوم، تعقیب و محاکمهی مرتکبان جنایات جنگی، تبدیل به اولویت جبههی متفقین شد و در همین راستا، در سال 1942 کشورهای متفق اعلامیهای را در کاخ «جیمز مقدس»[2] در لندن امضا نمودند که به موجب آن، کمیسیون جنایات جنگی ملل متحد[3] تأسیس شد. مأموریت این کمیسیون عبارت بود از مستندسازی جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت. این اعلامیه، شالوده و پایهی اولیهی دادگاه نظامی بینالمللی نورنبرگ[4] را بنا نهاد. متعاقباً در 30 اکتبر سال 1943 به موجب اعلامیهی مسکو[5]، خواست و اجماع جبههی متفقین برای تعقیب جنایتکاران جنگی کشورهای محور (آلمان، ایتالیا و ژاپن) در جنگ جهانی دوم، مورد تأیید قرار گرفت. نهایتاً این اعلامیهی لندن[6] (توافق لندن) بود که پس از امضا توسط دولتهای بریتانیا، ایالات متحدهی آمریکا، فرانسه و اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ 8 آگوست سال 1945، رسماً دادگاه نظامی بینالمللی نورنبرگ را ایجاد نمود. 19کشور دیگر نیز بعد از آن، به این توافق که در 7 ماده تنظیم شده بود پیوستند.
به لحاظ شکلی و ماهوی، محاکمهی جنایتکارانِ جنگ جهانی دوم در دادگاه نورنبرگ، بر اساس منشور لندن (منشور نورنبرگ یا منشور دادگاه نظامی بینالمللی)[7] صورت میگرفت. این منشور توسط نمایندگان کشورهای بریتانیا، ایالات متحدهی آمریکا، فرانسه و اتحاد جماهیر شوروی بین ژوئن تا آگوست سال 1945 در شهر لندن در 30 ماده به تصویب رسیده و ضمیمهی توافق لندن شده بود. منشور نورنبرگ مطابق با مادهی 6، مشتمل بر سه عنوان مجرمانه بود؛ جنایات علیه صلح، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت. همچنین بر اساس مواد 7 و 8 این منشور، استناد به دفاعیات مصونیت سیاسی و امر مقام مافوق، نمیتواند موجبی برای رفع مسئولیت کیفری فردی باشد. این دادگاه به ریاست جفری لارنس[8] از بریتانیا، متشکل از 4 قاضی اصلی و 4 قاضی علیالبدل از کشورهای چهارگانهی امضاکنندهی اعلامیهی لندن بود و وکلای مدافع نیز از کشور آلمان انتخاب شده بودند.
طبق مادهی 1 منشور لندن، هدف متفقین از تأسیس و تشکیل دادگاه نظامی بینالمللی، صرفاً مجازات «مرتکبین اصلی جنایات جنگی»[9] در کشورهای محور اروپا[10] بود. از این روی، در آغاز 23 نفر از سران دولت و اعضای بلندپایهی حزب نازی آلمان مورد تعقیب قرار گرفتند و دادگاه که در شهر نورنبرگ آلمان استقرار یافته بود، در ارتباط با اتهام جنایت جنگی، در مورد 12 تن به اعدام، در مورد 3 تن به حبس ابد و در مورد 4 تن به حبسهایی از 10 تا 20 سال حکم داد. همچنین 3 نفر از متهمین، نسبت به جرائم اتهامی خود حکم برائت دریافت نمودند و یک نفر نیز قبل از محاکمه دست به خودکشی زد. همچنین دادگاه 22 نفر از این متهمین را تحت عنوان جنایت علیه بشریت، تحت تعقیب قرار داد که از این میان، در مورد 19 نفر کیفرخواست صادر شد اما در نهایت، 16 نفر به جنایات علیه بشریت محکوم شدند.
[1]Ambos, Kai. Treatise on International Criminal Law, Vol. 1, Oxford University Press, 2013, pp. 4-6.
Cryer, Robert., Friman, Hakan., Robinson, Darryl,. An Introduction to International Criminal
Law and Procedure, second edition, Cambridge University Press, 2010, pp. 111-112.
[2] St James’s Palace
[3] UN War Crimes Commission (UNWCC)
[4] International Military Tribunal (IMT)
[5] Moscow Declaration
[6] Declaration of London
[7] Nuremberg or London Charter or Charter of the International Military Tribumal
[8] Lord Justice Geoffrey Lawrence
[9] ‘Major War Criminals’
[10] European Axis countries